Zo hou je je erfenis uit de verkeerde handen

Hoe zorg je dat je erfenis terechtkomt bij wie je wil? Dus niet bij dat akelige stiefkind of die vervelende schoonzoon. Of bij een kind dat je al jaren niet meer spreekt. Misschien wil je zelfs niets nalaten aan je partner. Welke mogelijkheden zijn er om over je graf heen te regeren?
De basis van ons erfrecht is dat de huwelijkspartner en de kinderen ieder een gelijk deel erven. Die partner kun je bij testament uitsluiten. Dat bleek recent ook bij de rechtszaak over de nalatenschap van André Hazes. De zanger was echter in gemeenschap van goederen getrouwd, zodat zijn vrouw sowieso recht had op de helft van de boedel.
Kleinkinderen
Kinderen kun je ook onterven per testament. Dan gaat de erfenis via plaatsvervanging naar de kleinkinderen, dus als je dat niet wil, moet je ook hen uitsluiten. Het kind hoeft de onterving niet te pikken. Het kan zijn of haar legitieme portie opeisen: de helft van het wettelijk erfdeel. Als het gezin een partner en twee kinderen telt, is dat een zesde van de erfenis.
De wet geeft het onterfde kind ook wapens om die legitieme portie groter te maken, bijvoorbeeld als de ouder vóór het overlijden giften heeft gedaan aan een ander kind. Die schenking moet dan worden opgeteld bij de boedel voor de berekening van de legitieme portie, vertelt notaris Ronald Brinkman van Vechtstede Notarissen in Harderberg. „En als de nalatenschap te klein is om de legitieme portie uit te betalen, krijgt het kind een rechtstreekse vordering op de ander.”
Kortom: het kind kan zijn gram halen als ouders een ander kind zwaar hebben verwend met bijvoorbeeld een woning.
Oneindig terugkijken
Een ouder kan zelfs niet zomaar zijn vermogen wegschenken. „Ook giften die in de afgelopen vijf jaar aan goede doelen zijn gedaan, tellen mee voor de legitieme portie. Bij kinderen kijken we in beginsel oneindig terug”, aldus Brinkman. Ook op zo’n goed doel is volgens Brinkman een vordering mogelijk.
Meer voor de hand ligt het uitsluiten van stiefkinderen. Zij erven niet automatisch, maar kunnen wel profiteren als hun eigen ouder heeft geërfd en overlijdt. „Via een omweg zal er dan dus ook geld na het tweede overlijden bij het stiefkind terecht komen. Als je dit wil voorkomen, kan je een tweetrapsmaking in het testament opnemen, ofwel een doorgeefverplichting”, zegt kandidaat-notaris Laura van Kempen-Cremers van het Centrum Erfrecht in Oisterwijk.
Schoonzoon
Ook een schoonzoon of schoondochter kan je op die manier uitsluiten van jouw erfenis als jouw kind komt te overlijden, legt Van Kempen uit. „In de tweetrapsmaking bepaal je dat hetgeen een erfgenaam ontvangt, moet worden doorgegeven aan een zogeheten verwachter. Die verwachter is eenvoudig gezegd de opvolgende erfgenaam. Deze persoon weet dus: als er een deel onverteerd blijft, zal ik dat deel erven.” Vaak wordt in dergelijke gevallen bepaald dat de erfenis moet worden doorgegeven aan bloedverwanten van de eerste erflater.
„Je kunt dus meerdere keren over je graf heen beschikken over je erfenis of althans het residu daarvan”, zegt notaris Brinkman, die op dit onderwerp is gepromoveerd bij de Rijksuniversiteit Groningen. „Maar er zit aan een tweetrapsmaking veel administratie vast. Je moet later kunnen aantonen wat van jezelf is en wat je van de erflater hebt gekregen. Soms zit daar wel veertig of vijftig jaar tussen. In een recente casus die ik had was dat zelfs 62 jaar.”
En wat als je wil dat je kinderen erven mar je partner niet?
Als het testamentair niet anders is geregeld, erft de langstlevende echtgenoot automatisch alles. Kinderen krijgen een vordering die zij pas kunnen opeisen als de overlevende ouder is overleden. Je kunt je huwelijkspartner echter onterven, zodat de erfenis in principe meteen naar de kinderen gaat.
Toch hoeft de onterfde partner niet meteen te vrezen voor dakloosheid of armoede. Er zijn waarborgen ingebouwd in de Nederlandse wet om dit te voorkomen. Onterfde echtgenoten kunnen het vruchtgebruik op de echtelijke woning aanvragen. Dit betekent dat de weduwe of weduwnaar er mag blijven wonen, maar het niet mag verkopen zonder medewerking van de erfgenamen.
„Het huwelijk kent een zorgverplichting voor de andere echtgenoot. Deze bepaling zorgt voor een bescherming van de onterfde echtgenoot”, zegt kandidaat-notaris Laura van Kempen. Volgens de wet zijn erfgenamen verplicht tot medewerking aan de vestiging van een vruchtgebruik op de woning en inboedel als de overlevende partner dit van hen verlangt. Willen de erfgenamen dat niet, bijvoorbeeld omdat ze vinden dat de overlevende niet zorgbehoeftig is, dat moeten ze naar de rechter. Volgens notaris Ronald Brinkman moeten de erfgenamen dan wel sterk staan. „Een woning is een eerste levensbehoefte en daarbij wordt een zorgbehoefte dus verondersteld aanwezig te zijn.”
De onterfde partner kan ook vruchtgebruik vragen voor de rest van de erfenis, maar dan is de bewijslast volgens Brinkman in principe omgekeerd. Dan zal de overlevende moeten aantonen zorgbehoeftig te zijn. „Er zijn weinig uitspraken. Net als bij alimentatie hangt het van de omstandigheden af. Een jonge weduwe wordt misschien geacht voor zichzelf te zorgen, een oude weduwe die zelf niets heeft opgebouwd, wordt snel beschermd met het vruchtgebruik van de hele erfenis.”
Bron: Telegraaf.nl
Deel dit blog op Social Media